علت افزایش فروچالهها در ترکیه چیست؟
در سالهای اخیر، افزایش بیسابقه فروچالهها در دشت قونیه ترکیه توجه جهانیان را جلب کرده است؛ پدیدهای که برخی آن را با روایتهای کتاب مقدس مقایسه میکنند. از نگاه علمی، این فروچالههای عمیق، نتیجه خشکسالی شدید و افت سطح آبهای زیرزمینی هستند و اکنون به تهدیدی برای کشاورزی، ساکنان محلی و زیرساختهای منطقه تبدیل شدهاند.
افزایش کمسابقه فروچالهها در دشت قونیه
دشت قونیه، یکی از مهمترین مناطق کشاورزی ترکیه، در دو دهه اخیر با افزایش چشمگیر فروچالهها روبهرو شده است. براساس گزارش سازمان مدیریت بحران ترکیه، تاکنون ۶۴۸ فروچاله بزرگ در این منطقه شناسایی شده است. بسیاری از این فروچالهها دهها متر عمق دارند و به طور ناگهانی در مزارع و جادهها ایجاد شدهاند.
پژوهشگران دانشگاه فنی قونیه طی یک سال گذشته بیش از ۲۰ فروچاله جدید ثبت کردهاند. این آمار در کنار حدود ۱۹۰۰ نقطه فرونشست که تا سال ۲۰۲۱ نقشهبرداری شده بود، ابعاد این بحران را بیش از پیش روشن میکند.
برخی ناظران افزایش چشمگیر این فروچالهها را با توصیفات کتاب مقدس مرتبط میدانند و آن را نشانهای از قدرت الهی تلقی میکنند. با این حال، متخصصان زمینشناسی بیش از همه بر عوامل طبیعی به عنوان علت افزایش فروچالهها تأکید میکنند.
دلایل علمی گسترش فروچالهها
تا پیش از دهه ۲۰۰۰، وقوع فروچالهها در دشت قونیه بسیار محدود بود اما تغییر اقلیم و افزایش برداشت آب زیرزمینی بحران را تشدید کرده است.
مطالعات نشان میدهد که افت شدید سطح آب زیرزمینی در دشت قونیه مهمترین عامل شکلگیری فروچالهها است. کمبود بارش، افزایش دما و کاهش ذخایر آبی موجب شده است که سفرههای زیرزمینی به پایینترین سطح خود برسند.
طبق گزارش رصدخانه زمین ناسا، ذخایر آبی ترکیه در سال ۲۰۲۱ به پایینترین میزان در ۱۵ سال گذشته رسید. این افت سبب شده غارهای زیرزمینی که زمانی پر از آب بودند، خالی شوند و سقف این حفرهها تحت وزن زمین فروبریزد.
از طرفی، کشاورزان برای حفظ محصولاتی مانند چغندر و ذرت، ناچار به برداشت بیشتر آب از سفرههای زیرزمینی شدهاند. این روند طی ۲۵ سال گذشته شدت گرفته و یکی از دلایل اصلی تسریع فرایند فرونشست زمین است.
پیامدهای زیستمحیطی و اقتصادی
گزارشها حاکی از آن است که برخی کشاورزان ترکیه به دلیل ظهور ناگهانی فروچالهها، بخشی از مزارع خود را از دست دادهاند یا مجبور شدهاند زمینهایش خود را رها کنند. نبود آب کافی، افت کیفیت خاک و خطر فرونشست مداوم، تولید محصولات کشاورزی را تحت تأثیر مستقیم قرار داده است.
افزون بر فروچالهها، بخشهایی از دشت قونیه با فرونشست تدریجی مواجه است. این پدیده باعث ایجاد شکافها، ناهمواریها و ناپایداری زمین شده و به زیرساختهای جادهای و روستایی خسارت وارد کرده است.
گسترش خطر در کشورهای دیگر
مشابه این شرایط، در بخشهایی از ایالات متحده، آسیا، خاورمیانه، مدیترانه و استرالیا نیز افت سطح آبهای زیرزمینی نگرانیهای جدی ایجاد کرده است. پژوهشها نشان میدهد اگر روند برداشت بیرویه آب کنترل نشود، پدیدههایی مشابه ترکیه در این مناطق نیز رخ خواهد داد.
در مارس ۲۰۲۵ فروچالهای با حدود ۶۰ متر عرض و ۱۲ متر عمق در نزدیکی یک چاه نفت قدیمی دهه ۱۹۵۰ در ایالت تگزاس آمریکا ایجاد شد. در ایالت آریزونا نیز فرونشست زمین باعث ایجاد شکافها و فروچالههای متعدد با قطر ۳ تا ۹ متر شده و زمینهای کشاورزی را ناایمن کرده است.
یکی از ترسناکترین گودالهای زمین موسوم به «فروچاله شیطان» در ایالت تگزاس، از سال ۱۹۶۸ به عنوان نماد طبیعی ملی آمریکا اعلام شده است.
فروچالههای عظیم معمولاً در مناطقی تشکیل میشوند که سنگهای آهکی دارای غارهای طبیعی گسترده هستند. زمانی که این غارها با آب پر هستند، سقف آنها پایدار میماند اما با تخلیه آب، این پایداری از دست میرود و سقف فرومیریزد؛ فرایندی که دلیل اصلی ایجاد دهانههای بزرگ در بسیاری از مناطق خشکسالیزده جهان تلقی میشود.
گردآوری: کولاک
شما چه نظری دارید؟ دیدگاه خود را در سایت کولاک بنویسید.
