پشت پرده قاچاق داروی ایرانی

همشهری آنلاین – مریم سرخوش: تداوم قاچاق داروهای ایرانی به کشورهای همسایه صدای مقامات بلندپایه کشور را هم درآورده است. محمدرضاعارف، معاون رئیس‌جمهور، این مسئله را «آفت» و مشکلی جدی خوانده که باید رفع شود. این در حالی است مجریان طرح دارویار همواره تاکید می‌کردند با اجرای این طرح، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و اصلاح و افزایش قیمت‌ها می‌توان مانعی در قاچاق معکوس دارو ایجاد کرد. اما به گفته دکتر مجتبی بوربور، نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو همچنان ارزان بودن داروی ایرانی عمده‌ترین دلیل قاچاق است.

بوربور درباره انتقاد عارف از قاچاق داروهای ایرانی به کشورهای همسایه عنوان کرد: این شرایط به چند دلیل ایجاد شده؛ سوبسید آشکار و پنهان، فقدان پتنت (ثبت اختراع) و دخلیل بودن مسائل سیاسی و منطقه‌ای.

او در توضیح بیشتر بیان کرد: هنوز هم قیمت داروی ایرانی به خاطر سوبسیدهای آشکار و پنهان ارزانتر از داروهای خیلی از کشورهای دیگر است. سوبسید آشکار این است که هنوز برخی از کالاهای ما با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی وارد می‌شود، از جمله مواد اولیه. سوبسید دیگر هم سوخت و نیروی کار ارزان است. ما همچنین قیمت داروها را محدود و به شدت کنترل می‌کنیم. همه اینها باعث می‌شود که قیمت داروی ایرانی نسبت به کشورهای همسایه پایین تر تولید شود که زمینه‌ساز صادرات غیرمجاز است.

به گفته این فعال حوزه دارو، وزارت بهداشت برای تامین بازار دارویی کشور که شرایط سختی دارد و مرتب باید کنترل شود و بعضا مجوز صادارت رسمی برخی اقلام که موجودی آن پاسخگوی نیاز کشور نیست را نمی‌دهد، بنابراین قاچاقچی با روش‌های مختلف این کالا را از زنجیره خارج می‌کند و به سمت خارج از مرز می‌برد.

او در توضیح دلیل دوم هم بیان کرد: در ایران برخی داروها را ارزان تولید می‌کنیم در حالی که در دنیا مشمول پتنت هستند و بسیاری از شرکت‌های ژنریک نمی‌توانند با قیمت‌های پایین‌تر آنها تولید کنند. همین داروها به خارج از مرز برده می‌شوند و بستر قاچاق را تقویت می‌کنند.

بوربور درباره دلیل سوم یعنی دخیل بودن مسائل سیاسی و منطقه‌ای هم بیان می‌کند: کشوری مثل افغانستان که در حال حاضر با پاکستان دچار اختلال رابطه شده در گذشته بسیاری از داروهایش را از آنجا تامین می‌کرد اما اکنون به کشوری مثل ایران رجوع کرده است. آنها سعی می‌کند از مبادی رسمی و غیررسمی این کالاها را تامین کند.

چقدر دارو قاچاق می‌شود؟

درباره میزان قاچاق معکوس دارو آمار دقیقی وجود ندارد، کارشناسان حوزه دارو میزان قاچاق دارو از ایران به کشورهای همسایه را حدود ۴۵۰ میلیون دلار برآورد کرده‌اند. بر اساس اعلام رئیس اداره بازرسی و رسیدگی به شکایات سازمان غذا و دارو هم در تابستان ۱۴۰۴ در سراسر کشور ۹۳ هزار و ۳۴۲ قلم داروی قاچاق، به ارزش ریالی ۲۴۴ میلیارد ریال، کشف شده است. بررسی‌ها هم نشان می‌دهد که برخی داروهای ضد سرطان تولید ایران در کشور عراق نزدیک به ۱۰ میلیون فروخته می‌شود که قیمت داخلی آنها حدود ۲ میلیون تومان است. اما کل صادرات دارویی کشور به گفته بوربور بین ۶۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار است.

او تاکید می‌کند: عدد رسمی از قاچاق معکوس دارم نداریم اما نمی‌تواند رقم بسیار بزرگی باشد چون اگر اینطور بود اختلال جدی در سیستم ایجاد می‌کرد. در گذشته هم به دلیل اختلاف نرخ ارز حمایتی (ارز ۴۲۰۰) تمایل به قاچاق بیشتر بوده است. هر چند امروز ارز ترجیحی (ارز ۲۸۵۰۰) هم اختلاف زیادی با بازار آزاد دارد که انگیزه قاچاق را بیشتر می‌کند.

او درباره عمده‌ترین مقاصد جذب داروهای قاچاق معکوس ایرانی هم بیان کرد: بازار داروهای قاچاق شده از ایران بیشتر افغانستان و کشورهای سی‌آی‌اس (حوزه شمال دریای خزر) هستند. مقدار کمی به ترکیه و همینطور به عراق به خصوص در منطقه کردنشین اربیل قاچاق می‌شود.

به گفته بوربور مساله قاچاق دارو به داخل و خارج از کشور و کمبودها را می‌توان با مدیریت صحیح زنجیره تامین، واقعی‌سازی قیمت و کمک به بیمار واقعی برای دریافت به موقع داروی با کیفیت برطرف کرد.