‌راهکارهای علمی برای مهار شعله‌های آتش در منابع طبیعی | از تکنیک‌های جهانی تا چالش‌های ایران

41 دقیقه پیش

خواندن این مطلب 2 دقیقه زمان میبرد

آتش‌سوزی در جنگل‌ها یک تهدید جدی برای محیط‌زیست، حیات‌وحش و جامعه محلی است. وقوع مکرر این حوادث در برخی نقاط کشور، ضرورت یافتن روش‌های علمی و مدرن برای اطفای حریق را بیش‌ازپیش آشکار می‌کند.

همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: با پیشرفت تکنولوژی و دانش مدیریت آتش‌سوزی، راهکارهای کارآمد و پیشرفته‌ای در دسترس قرار گرفته‌اند که می‌توانند سرعت مهار آتش را افزایش دهند و خسارت‌های زیست‌محیطی را کاهش دهند که می‌توانیم با بعضی از مهم‌ترین و علمی‌ترین روش‌های خاموش‌کردن آتش در جنگل‌ها آشنا شویم.

تهدید مثلث آتش: سوخت، گرما، اکسیژن

برای خاموش‌کردن آتش، باید یکی از اضلاع مثلث آتش یعنی سوخت، گرما یا اکسیژن را کنترل یا قطع کرد.

سردکردن: استفاده از آب برای پایین آوردن دمای مواد سوختنی، متداول‌ترین روش است.

خفه کردن: با پوشاندن آتش توسط خاک، مواد بازدارنده یا فوم، اکسیژن تأمین‌شده را کاهش می‌دهند.

قطع سوخت: ایجاد حفره‌های عاری از گیاهان یا خط آتش (firebreak) که از انتشار شعله جلوگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید:

چرا آتش چالوس مهار نمی شود؟ + فیلم عملیات نفس‌گیر اطفاء از داخل هواپیمای آب پاش

۸۰ خودروی عملیاتی جدید آتش‌نشانی برای پایتخت

ابزارهای کلاسیک و انسانی: آتش‌نشان‌ها در خط مقدم

آتش‌نشانان جنگلی و تیم‌های اطفا حریق در زمین با بیل، تبر و چنگک خطوط کنترل آتش (fire line) درست می‌کنند تا مانع گسترش آتش شوند.

در مواقع لازم، از هواپیماها و هلی‌کوپترها برای پاشش آب یا مواد بازدارنده روی شعله‌های آتش استفاده می‌شود. گروه‌هایی مثل smokejumper ها (آتش‌نشانانی که با چتر روی نقاط دورافتاده می‌پرند) برای دسترسی سریع به نقاط صعب‌العبور دخالت می‌کنند.

فناوری نوین در خدمت مهار آتش

پهپادها (Drone): با تجهیز به دوربین‌ مادون‌قرمز، پهپادها می‌توانند مسیر آتش، نقاط داغ و جهت حرکت شعله را لحظه‌به‌لحظه رصد کنند.

هوش مصنوعی (AI): بعضی سیستم‌ها با تحلیل داده‌های ماهواره‌ای و شرایط جوی، پیش‌بینی کرده و نقاط مستعد آتش را شناسایی می‌کنند.

فناوری اینترنت اشیا (IoT): سنسورها در جنگل نصب می‌شوند تا دما، رطوبت و سطح دود را پایش کنند و هشدارهای فوری ارسال شود. کامپیوترهای متصل می‌توانند با یادگیری عمیق (deep learning) تصمیم‌گیری برای اطفا آتش را مدیریت کنند.

تکنیک‌های پیشگیرانه علمی

آتش‌سوزی کنترل‌شده (Prescribed / Back burn): در این روش، آتش‌نشانان به‌عمد بخش‌هایی از پوشش گیاهی را آتش می‌زنند تا سوخت موجود در آن منطقه را پیش از وقوع حریق بزرگ مصرف کنند.

شکاف‌های کنترل سوخت (Fuel breaks): با استفاده از نظریه شبکه‌های پیچیده، دانشمندان می‌توانند طراحی بهینه‌ای برای ایجاد «خط شکاف سوخت» در زمین ارائه دهند، به‌گونه‌ای که انتشار آتش محدود شود.

مدل ریزش ریگ (Sandpile Model): این مدل علمی برای پیش‌بینی چگونگی وقوع باتلاق آتش (fire avalanches) به‌کاررفته است. بر اساس آن، سوخت‌گذاری کنترل‌شده (prescribed fire) می‌تواند احتمال آتش‌سوزی‌های مخرب را کاهش دهد.

مواد بازدارنده شیمیایی

کف اطفا (Firefighting Foam): این فوم‌ها با ترکیب‌های شیمیایی خاص، شعله را خنک می‌کنند و لایه‌ای روی سوخت ایجاد می‌کنند که مانع دسترسی اکسیژن به آتش می‌شود.

مواد بازدارنده آتش (Retardants): گاهی هواپیماها ترکیباتی پاشش می‌کنند که باعث تأخیر در سوختن گیاهان می‌شوند و به آتش‌نشانان زمان بیشتری برای مهار می‌دهند. (این روش معمولاً در آتش‌سوزی‌های بزرگ جنگلی استفاده می‌شود.)