تهران ـ باکو؛ فصل جدید روابط

غلامحسین اسلامی فرد  – روزنامه اطلاعات:  وزیر امور خارجه ایران طی دو روز گذشته در سفر به باکو با رئیس‌جمهوری و مقام‌های بلندپایه جمهوری آذربایجان دیدار کرد.

دیدارهایی که در آن «سید عباس عراقچی» حامل پیام صلح، دوستی و اراده قاطع دولت و ملت ایران برای گشودن فصلی نوین و درخشان در روابط دوجانبه بود. 

او در جریان این سفر با «الهام علی‌اف» رییس جمهوری «صاحبه غفاراوا» رییس مجلس، «شاهین مصطفی اف» معاون نخست‌وزیر، «جیحون بایرام موف» وزیر امور خارجه و شماری دیگر از مقام‌های این همسایه شمالی ایران دیدار کرد. از همین رو این سفر را می‌توان یکی از مهم‌ترین تلاش‌ها برای باز تنظیم روابط تهران و جمهوری آذربایجان در ماه‌های اخیر دانست؛ روابطی که اگرچه ظرفیت‌های فراوان اقتصادی، انرژی و ترانزیتی دارد، اما در سال‌های اخیر تحت تاثیر برخی سوء‌تفاهم‌ها و مداخلات خارجی از مسیر طبیعی خود فاصله گرفته است.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان در آستانه سفر عراقچی گفته بود: در ماه‌های اخیر مباحث زیادی در خصوص طرح‌های ترانزیت، مسیرهای مواصلاتی و شبکه‌های حمل و نقلی مطرح می‌شود، بدیهی است چنانچه این طرح‌ها با رعایت تمامیت ارضی، احترام به حاکمیت ملی و حقوق و منافع متقابل انجام شود منجر به بهره‌گیری متقابل همه طرف‌ها خواهد شد.

در جریان دیدارهای عراقچی با مقام های آذری، موضوع کریدورهای منطقه‌ای از جمله زنگزور و مسیر شمال ـ جنوب، بار دیگر مطرح شد تا نشان دهد ایران مسیر گفتگو را برای حل و فصل هرگونه سوء‌تفاهم انتخاب کرده و با هر طرحی که بدون فشار و با رعایت حاکمیت دولت‌ها اجرا شود، همراه است. از سویی توسعه مسیرهای ترانزیتی می‌تواند نقطه آغاز یک همکاری عملی و سودآور برای هر دو طرف باشد. علاوه بر آن، رابطه جمهوری اسلامی ایران با   جمهوری آذربایجان بسیار مهم است چرا که دو کشور همسایه، هم‌کیش، هم‌فرهنگ و دارای مشترکات تاریخی بسیار عمیق هستند. 

در مجموع، روابط ایران و جمهوری آذربایجان طی ۳ دهه گذشته که این کشور به استقلال دست یافته، همواره یکی از محورهای مهم سیاست همسایگی تهران بوده است؛ روابطی که ریشه‌های تاریخی، فرهنگی و مذهبی مشترک آن، ظرفیت‌های کم‌نظیری برای همکاری ایجاد کرده و از زمان استقلال باکو در سال ۱۹۹۱، بنیان یک رابطه چند لایه را میان دو کشور شکل داده است.

با این حال، در سال‌های گذشته، برخی تحرکات سیاسی و رسانه‌ای موجب شکل‌گیری تصوری غلط از اهداف و سیاست‌های ایران در قفقاز جنوبی شده بود در چنین شرایطی، این سفر، پیام قاطع تهران را منتقل کرد: 

* ایران از تمامیت ارضی، تقویت تفاهم، صلح و ثبات در منطقه قفقاز و توسعه همسایگانش حمایت می‌کند و اجازه نمی‌دهد کشورهای فرامنطقه‌ای از شکاف‌های مصنوعی برای بی‌ثبات‌سازی منطقه بهره‌برداری کنند. 

تهران تأکید کرده است که با هر طرحی که اصل احترام به حاکمیت کشورها را نقض نکند مخالفتی ندارد، اما هرگونه فشار، تغییر مرز یا ایجاد راه‌حل‌های تحمیلی را نمی‌پذیرد.

راه آینده تهران ـ باکو نه از مسیر رقابت‌های ژئوپلیتیک، بلکه از مسیر همکاری، احترام متقابل و توجه به منافع مشترک می‌گذرد. 

سفر وزیر خارجه به باکو، نشانه‌ای است از اینکه تهران و آذربایجان تمایل دارند صفحه‌ای تازه در روابط باز کنند. آینده این مسیر، به میزان استمرار گفت‌وگوها و اراده دو طرف برای دوری از رقابت‌های فرسایشی بستگی دارد. اگر این گفت‌وگوهای تازه با اراده سیاسی دو طرف ادامه یابد، می‌توان امیدوار بود که روابط ایران و جمهوری آذربایجان پس از چند سال، وارد مرحله‌ای متوازن‌تر و سازنده‌تر شود.