پدیده‌ای دردناک‌تر از بیکاری؛ فقر مهارتی در بازار کار چشم‌نوازی می‌کند

شیما فتح نجات – روزنامه اطلاعات| بیکاری همواره یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از خانواده‌هاست که سبب مشکلات بسیاری چه در این نهاد و چه در جامعه می‌شود، اما دردناکتر از آن، بیکاری جوانانی است که به رغم در اختیار داشتن مدارک علمی، از توانایی‌های لازم برای حضور در بازار کار، برخوردار نیستند و به این ترتیب روز به روز به شمار جمعیت تحصیلکردگان بیکار فاقد مهارت اضافه می‌شود.

به گفته کارشناسان، ایران با پدیده‌ای جدی به نام «فقر مهارتی» روبرو است؛ وضعیتی که موجب شده است حدود ۷۰درصد نیروی کار کشور برای ورود مؤثر به بازار کار یا ارتقای شغلی، به آموزش‌های تازه نیاز داشته باشند.

نسل جدید نیروی انسانی امکان تطبیق خود با شرایط فعلی محیط کار را ندارد؛ از نیروی انسانی انتظار می‌رود که متناسب با صنعت، مهارت‌های لازم را کسب کند؛ اما صنایع، متناسب با نیازهای نیروی انسانی ارتقا پیدا نمی‌کنند. 

هم اکنون برخی از نیروهای انسانی ماهر کشور از طریق دورکاری برای کشورهای اروپایی کار می‌کنند و در واقع، چالش تغییر نیروی انسانی با ترندهای جهان، موضوعی گسترده و مهم است.

افشین شهرکی، مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان کرمان در گفتگو با خبرنگار اطلاعات در کرمان در رابطه با کمبود نیروی انسانی ماهر می‌گوید: این کمبود در جامعه به عوامل متعددی بستگی دارد که یک مورد آن سیستم آموزش رسمی است که باید از «مدرک‌گرایی» به مهارت‌محوری تغییر کند که تحقق آن در برنامه هفتم توسعه کشور در نظر گرفته شده است، همچنین کاهش جمعیت جوان و تغییر فرهنگ کار در جامعه نیز باعث شده است که مشاغل بیشتری با کمبود نیروی کار ماهر روبرو شوند.

تناسب و تطابق برنامه‌های آموزش عالی با نیازهای واقعی مشاغل مورد نیاز بازار کار باعث شده است که نرخ اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی در کشور پایین باشد. وی ادامه می‌دهد: در استان کرمان، الگویی با عنوان «کنسرسیوم آموزش مهارتی صنایع» از سوی اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای کرمان و با حضور ۸۵ واحد صنعتی تشکیل شد تا ارتباط مستمر نیاز بازار کار با آموزش‌های فنی و حرفه ای برقرار شود و به کمک صنایع بتوان آموزش‌های باکیفیت به شاغلین خطوط تولیدی و متقاضیان جویای کار ارائه کرد، همچنین براساس سند توسعه استان کرمان و سند آمایش سرزمین، آموزش‌های متناسب با نیازهای بازار کار در برنامه قرار گرفته است.

شهرکی می‌افزاید: تشویق جوانان به آموزش‌های مهارتی از طریق اطلاع‌رسانی‌های درست از ظرفیت‌های بازار کار و همچنین توسط نخبگان و کارآفرینان و مسئولان دلسوز و همکاری‌های صداوسیما اتفاق خواهد افتاد.

وی ادامه می‌دهد: پیشنهاد قرار گرفتن دروس مهارتی و عملی در کارگاه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای به ریاست دانشگاه باهنر کرمان مطرح و از آن استقبال قرار شده است اما برای تصمیم‌گیری نهایی از طریق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حال پیگیری است؛ با این حال، دانشجویان هم اکنون در مراکز   آموزش فنی و حرفه ای دانشگاه‌ها از کارگاه‌های مهارتی استفاده‌های لازم را می‌برند.

پایین بودن دستمزدها و ناترازی نیروی ماهر

مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان کرمان در پاسخ به این سئوال که پایین بودن دستمزدها را تا چه اندازه در ناترازی نیروهای ماهر در جامعه موثر می‌دانید، می‌گوید: شغل‌های کاذب و غیر مولد و همچنین پایین بودن دستمزد افراد ماهر در واحدهای تولیدی و صنعتی، یکی از دلایل تغییر شغل نیروهای ماهر به یک واحد صنعتی یا صنفی دیگر است که اگر این مشکلات برطرف نگردد، نیروهای ماهر به راحتی به استان‌های دیگر یا خارج از کشور مهاجرت خواهند کرد.

شهرکی به نقش اتاق بازرگانی در آموزش نیروی کار اشاره می‌کند و می‌گوید: اعضای اتاق بازرگانی به عنوان نمایندگان بخش خصوصی در بخش‌های صنعت و تولید و خدمات می‌توانند نقش بسیار مهمی در تنظیم آموزش‌ها و هدایت آنها به بازار کار داشته باشند و عملاً عرضه و تقاضای نیروی کار را بهتر راهبری می‌کنند؛ در استان کرمان اتاق بازرگانی همواره پشتیبان آموزش‌های مهارتی در تمام سطوح بوده است.

مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای استان کرمان می‌گوید: شغل اصلی بیشتر مردم استان کرمان، همچنان کشاورزی است و برای ورود به بخش‌های صنعت و خدمات، که بیشترین اشتغال را به دلیل مشکلات خاص بخش کشاورزی می‌تواند ایجاد کند، نیازسنجی‌های شغلی از صنایع و معادن و صنوف است تا براساس آن با همکاری صنایع استان آموزش‌های مورد نیاز به متقاضیان ارائه شود.  همچنین قبل از راه اندازی هر واحد تولیدی و صنعتی، پیوست آموزش مهارتی نیز برای آن از مرحله ساخت تا بهره برداری دیده شود تا نیروی کار ماهر متناسب با آن واحدها آموزش و آماده شود.

وی می‌افزاید: یکی از راه‌های جذابیت، قطعاً توجه بیشتر به نیروهای ماهر و پرداخت مالی متناسب با کار و تلاش این افراد است زیرا این نیروها در بهره وری تولید نقش بسزایی دارند.  همچنین حمایت‌های معنوی مانند برگزاری آموزش‌های تخصصی و تورهای صنعتی ویژه کارکنان، می‌تواند یک مجموعه را از لحاظ ثبات نیروهای ماهر و انگیزه بیشتر آنان در انجام کار، یاری کند.

شهرکی می‌افزاید: دوره‌های آموزش‌های مهارتی متناسب با نیاز بازار کار در بخش خدمات، کشاورزی، صنعت و معدن و فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی و مشاغل نوپدید در استان کرمان در کارگاه‌های آموزشی و با روش‌های گوناگون به‌صورت کوتاه‌مدت و براساس استانداردهای آموزشی مورد تأئید سازمان جهانی کار در حال برگزاری است و این دوره‌ها در مراکز دولتی براساس تعرفه‌های قانونی و نزدیک به رایگان در حال برگزاری است و آموزشگاه‌های آزاد دارای مجوز هم با دریافت شهریه مصوب، برخی از دوره‌های آموزشی را برگزار می‌کنند. چنین که تقویم دوره‌های آموزشی درسایت سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در دسترس همگان است.

تربیت نیروهای متخصص در واحدهای تولیدی

به گفته مدیرکل فنی و حرفه‌ای استان کرمان،عرضه و تقاضا نقش تعیین‌کننده‌ای در اثربخشی آموزش‌ها دارند. آموزش‌های مهارتی در دنیا، به دلیل استفاده از تجهیزات و مواد مصرفی، گرانقیمت است و هرچه آموزش‌ها تقاضامحورتر باشد، ضمن صرفه‌جویی در هزینه‌ها، به هدف اصلی خود یعنی اشتغال پایدار، نزدیکتر می‌شود. 

هدف اداره‌کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان کرمان هم آموزش معطوف به اشتغال و همچنین آموزش برای به‌روزرسانی اشتغال‌های موجود است تا هم کیفیت خدمات افزایش یابد و هم بهره‌وری نیروی کار هم در عرضه نیروی کار در منطقه مواجه نشویم.

امروزه آموزش‌های مهارتی موثرترین راه برای اشتغالزایی در کشور است و سرمایه‌گذاری در این آموزش‌ها، ضمن تربیت افراد متخصص و ماهر، نیاز واحدهای تولیدی و صنعتی را برطرف می‌کند که از این رو، آموزش‌های مهارتی و برگزاری دوره‌های فنی و حرفه ای برای نیروی کار، ضرورت دارد.